چند سالی است که در مقطع اول دبیرستان علاوه بر مقاطع دیگر تدریس دارم و بادانش آموزان زیادی که تازه وارد دبیرستان می شوند رو برو شده ام. بعضی از این دانشآموزان شرایطی دارند که کنجکاوی و تعمقی را در من پیش آورد که باعث شد بیشتر ازپیش در اوضاع و احوال آنها دقت کنم و جویای شرایط قبل از دبیرستان آنها شوم. حتیبعضی از آنها آن قدر دور از مطالب علمی بودند که انگار چند سال ترک تحصیل کردهاند، در صورتی که ترک تحصیل در کار نبود بلکه ضوابط درست و استانداردی در موردآنها انجام نشده بود. لذا تصمیم گرفتم نتایج حاصل از تحقیقات خود را طی یک مقالهارائه کنم تا شاید برای پیشرفت برنامه های آینده آموزش در کشورمان موثر باشد؛
در سال های اخیر مشاهده می شود دانش آموزانی که از راهنمایی به دبیرستان میآیند از نظر درسی بسیار ضعیف هستند و در محاسبات و مفاهیم اشکالات زیادی دارند. درصورتی که تعدادی از آنها در سال سوم راهنمایی با معدل خوب قبول شده اند. پس اشکالاز کجاست؟ آیا آنها افت تحصیلی دارند و یا سیستم آموزش در دوره راهنمایی بایدتصحیح شود و مورد بررسی قرار بگیرد؟
از دانش آموزی که مدت هشت سال از شروع دبستان تا پایان دوره راهنمایی تحصیلکرده است، بیش از این انتظار می رود. البته تعدادی از این شاگردان به دلیل اینکهدر سال اول دبیرستان در یک سن بحرانی قرار می گیرند و دارای حساسیت ها و ویژگی هایخاصی هستند موقتا به درس بی اعتنا می شوند و یا به دلیل مسائل خانوادگی توجهی بهدرس ندارند و یا بعضی از تفریحات مثل اینترنت و ماهواره و نظایر اینها، آنها را ازخواندن درس باز می دارد. ولی به نظر می رسد که اکثریت آنها به خاطر سیستم آموزشینادرست این مشکل را پیدا کرده اند.
اشکال سیستم آموزشی در دوران راهنمایی چه می تواند باشد و چگونه باید برطرفشود تا دانش آموزان دچار افت تحصیلی نباشند؟
۱) کتاب درسی علوم و ریاضیات باید اولا؛ بازبانی ساده نوشته شود، ثانیا؛ طبق برنامه ریزی های دقیق آموزش و پرورش زمان تدریسآن به گونه ای باشد که دبیر مربوطه فرصت داشته باشد مطالب آن را به دانش آموزتفهیم کند. ثالثا؛ با انجام آزمون های پی در پی مرتبا دانش آموز مورد آزمایش قرارگیرد که اگر کم و کاستی در اطلاعات آنها بود با گذاشتن کلاس های جبرانی، معلوماتآنها به حد مطلوب برسد و در ضمن سئوالات آزمون ها به گونه ای باشد که تمام مطالب ونکات درسی را در بر بگیرد.
۲) دبیران دوره راهنمایی با دقت انتخاب شوند کههم علاقه مند به کار باشند و هم معلومات آنها برای تدریس چنین کتبی کافی باشد (چونشنیده ام که خیلی از آ نها فوق دیپلم هستند و خودشان هم معنی بعضی از جملات عمیقعلوم را نمی دانند.)
یک بار کتاب علوم یکی از فرزندان اقوام خود را دیدم که جمله ای در موردفیزیک در آن آمده بود که مفهوم عمیق فیزیکی داشت و برای دوره راهنمایی سنگین بهنظر می آمد. مرا به فکر فرو برد که چگونه دبیران راهنمایی چنین قسمتی را تدریس میکنند و وقتی از آن دانش آموز سوال کردم که این قسمت را چگونه یاد می گیرد، جوابداد که به ما گفتند این چند جمله را فقط حفظ کنید تا نمره بگیرید. پس می بینید کهاین امر خطیر آموزش در دوره راهنمایی چگونه نادیده گرفته می شود و در بعضی مدارس،بی توجه و بدون احساس مسئولیت از کنارش می گذرند. در صورتی که این قسمت ها احتیاجبه تجزیه و تحلیل دارد تا دانش آموزان هم آن را بفهمند و هم علاقه مند شوند، نهاینکه به مرور از این دروس گریزان شده و تمایلی به فراگیری آن نداشته باشند.
علوم و ریاضی با تاریخ و جغرافی متفاوت است و نیاز به برنامه ریزی دقیق تریدارد و مسئولین باید به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند و این دانش آموزان راکه سرمایه های مملکت ما هستند دریابند. اکثر آنها در دبیرستان ضعف پایه دارند وخیلی از مطالب قبلی را نفهمیده اند.
۳) در طرح سوالات امتحانات نهایی سال سومراهنمایی دقت بیشتری شود تا دانش آموزان خوب و متوسط کاملا تفکیک شوند.(در صورتیکه مشاهده می شود دانش آموزانی که تازه وارد دبیرستان می شوند با وجود معدل نسبتاخوب ضعف شدید درسی دارند)
در سال۸۶ با یکی از این موارد برخورد داشتم که با وجود معدل۱۸/۵ معانی اختلاف دما و انبساط یا در هر ثانیه را نمی دانست یا مفهوم صفحه ایبه مساحت یک متر مربع را بلد نبود و در محاسبات ضعف شدید درسی داشت که با وجودچنین معدلی این مسئله بعید است. در نتیجه به نظر می رسد امتحانات دوران راهنماییخیلی سطحی هستند و به عمق نمی پردازند و یا شیوه برگزاری امتحانات ایراد دارد. اگراز معدل۱۸/۵ که در بالا ذکر شد بگذریم، دانش آموزان با معدل۱۵-۱۶ که اکثریت بعدی را تشکیل می دهند در دبیرستان یک دانش آموز ضعیف می باشند.
چهار سال پیش دانش آموزی داشتم که آ ن قدر ضعیف بود که معنی هیچ جمله ای رانمی فهمید و در نتیجه نمراتش از همه کمتر بود و بالاخره مردود شد. وقتی از اوپرسیدم که چطور در امتحان نهایی سال سوم راهنمایی قبول شده است، فهمیدم که چند سالپی در پی درس علوم و ریاضی را تک ماده کرده است که این خود نشانگر آسیب درسی برایاین دانش آموز است که دیگر هرگز نمی تواند افت خود را جبران کند و این دانش آموزبرای دومین سال هم در کلاس اول دبیرستان مردود شد و باید از مدارس شبانه استفادهمی کرد.
عقیده شخص من این است که تک ماده کردن به این شکل نه تنها مشکلی را حل نمیکند بلکه به مشکلات دانش آموز و همچنین به مشکلات خانواده ها و همین طور به مشکلاتآموزش و پرورش و در نهایت به مشکلات دبیران دبیرستان می افزاید و انگیزه را هم ازبین می برد.
اگر عقیده مسئولان آموزش و پرورش این است که مردودی را در دوران اولیهدبستان و راهنمایی از بین ببرند چه لزومی دارد چنین دانش آموزانی مجبور باشند کهبه اجبار از عهده قبولی در امتحانات فیزیک و شیمی و ریاضی سال اول دبیرستان برآیندو تا این دروس را نگذرانند نتوانند انتخاب رشته کنند. چنین دانش آموزی وقتی چندینبار تک ماده کند، چطور می تواند نمره قبولی از این دروس بیاورد و در نهایت باید بامخارج سنگین تدریس خصوصی حداقل نمره قبولی را کسب کند. پس اگر قرار است این دانشآموزان با چنین روشی قبول شوند همین روش را در راهنمایی داشته باشند تا مجبور بهتک ماده نشوند و پایه درسی آنها هم تقویت شود. به نظر من تک ماده کردن یک نوع فراراز یادگیری است و فقط بهتر است در آخرین سال تحصیلی از آن استفاده شود که لطمه ایبه پایه درسی وارد نشود.
این دانش آموزانی که با این شیوه بالا آمده اند بهتر است که قبل از ورود بهدبیرستان انتخاب رشته کنند و با توجه به علاقه آنها در رشته های خاص بدون اجبار درگذراندن ریاضی یا فیزیک در دبیرستان در رشته های مورد علاقه خود ادامه تحصیل دهند.
ما در کتاب هایمان می خواهیم تمام علوم را در عرض زمان کم به دانش آموز یادبدهیم که نه تنها مثمر ثمر نیست بلکه نتیجه عکس دارد یعنی او دچار افت تحصیلی میشود.
۴) استفاده از ماشین حساب هم یکی دیگر از عواملافت بخصوص در ریاضیات است که خیلی از دبیرها در سر امتحان بی اعتنا از کنار آن میگذرند و متوجه نیستند که ماشین حساب باعث تنبلی دانش آموز در امر یادگیری محاسباتساده است و او را از تلاش برای یادگیری محاسبات باز می دارد و آن قدر در این موردجلو می رود که وقتی در سر امتحانات مانع استفاده او از ماشین حساب می شویم حالتعصبی پیدا می کند و زانوی غم بغل می گیرد که نشانگر این است که آنها را عادت بهمحاسبه نداده و راحت طلب، بارشان آورده ایم.
۵) به نظر می رسد که یک خلاء دیگر هم در آموزش وپرورش ما وجود داشته باشد؛ نیاز داریم که معلم قبل از اینکه تعلیم بدهد از روحیهدانش آموزان هم با اطلاع باشد و با توجه به شخصیت ها و روحیه های مختلف، شرایطتدریس را مطلوب سازد. پس ضرورت برپایی دوره های آموزشی روانشناسی برای تمام دبیرانمقاطع تحصیلی احساس می شود تا دبیران در پرتو چنین مهارتی بهتر بتوانند دانشآموزان را جذب درس کنند و مهارت ها و علایق آنها شناسایی شود و رابطه بین معلم ودانش آموز نزدیکتر از قبل شده و جلوی قسمتی از افت تحصیلی گرفته شود.
۶) در خیلی از موارد به این نتیجه می رسیم کهاگر اولیای دانش آموزان به تحصیل فرزندانشان علاقه مند باشند و به طور مرتب نتایجدرسی او را پیگیری کنند کمک مهمی به فراگیری درسی در چنین شاگردانی می باشد وفرزندشان در درسی بی تفاوت نمی شود و از افت تحصیلی جلوگیری می شود. پدر ومادرهایی که به دلیل مشغله زیاد توجهی به ضعف درسی فرزند خود ندارند خود به خود اورا به سمت فرار از درس پیش می برند. پس لازم است که در انجمن های اولیا و مربیانبر این ضرورت تاکید شود تا هم والدین و هم مربیان و هم خود دانش آموز خشنود باشند(طبق یک ضرب المثل که یک دست صدا ندارد، در این مورد هم اگر همه دست به دست همندهند حل چنین موضوعی به سادگی صورت نمی گیرد.)
۷) کلاس هایی که تعداد دانش آموزان آن زیاد استنیز می تواند افت تحصیلی ایجاد کند، بخصوص در سنین پایین چون یک معلم یا دبیر قادرنیست مرتب از همه درس بپرسد و به وضعیت تکالیف آنها رسیدگی کند و تشخیص بدهد کهآنها در چه قسمت هایی از درس ضعیفترند، که در این صورت لازم است امکانات مدرسه رابیشتر کنند.
۸) به اولیای دانش آموزان توصیه می شود برایهمکاری در پیشرفت فرزندان خود معاشرت ها و مهمانی های زاید خود را در طول سالتحصیلی بخصوص در نزدیک امتحانات قطع کنند تا دانش آموزان در محیط آرام و دور ازهیاهو بتوانند از عهده تکالیف درسی برآیند.
۹) خیلی از مواقع در دبیرستان می بینیم که چونچند نفر از دانش آموزان خیلی با هم صمیمی می شوند و وابستگی بین آنها زیاد است وآن قدر در این دوستی ها پیش می روند که از توجهشان به درس می کاهد و تمام حواسشانبه یکدیگر است و بخصوص اگر یکی از آنها ضعف درسی داشته باشد مثل یک بیماری به بقیهسرایت می کند، بقیه هم افت تحصیلی پیدا می کنند. که در این موارد باید مربیان باهشیاری، خانواده ها را در جریان این موضوع قرار دهند و به کمک هم از این شرایطجلوگیری کنند. چنین موردی بسیار پیش می آید و با کمال تاسف دانش آموزانی را میبینیم که با وجود استعدادهای خوب به علت افراط در چنین دوستی هایی پس رفت داشته وافت ناگهانی پیدا می کنند.
۱۰) دانش آموزانی که در اثر بیماری یا مسائلیدیگر غیبت مکرر دارند خود به خود دچار افت تحصیلی می شوند که اگر به موقع جبراننکنند نمی توانند از نظر درسی خودشان را به بقیه برسانند و چون مطالب درسیزنجیروار به هم مربوط می باشند و اگر چند حلقه آن سرجایش نباشد (به دلیل غیبت)مطالب بعدی را متوجه نمی شوند باید سریعا از کسی که این درس را می داند کمک بگیرندو مباحثی را که در آن غیبت داشته اند بیاموزند.
● نتیجه گیری
کتاب های درسی ما باید با دقت و با جملات ساده نوشته شود و دارای فشردگیمطالب نباشد به طوری که دانش آموز کشش یادگیری این مطالب را داشته باشد. ضمنا زمانکافی برای تدریس درس ریاضی اختصاص دهند چون فراگیری محاسبات برای هر شخص ضروری استو در زندگی آینده اش به آن احتیاج دارد و از تک ماده کردن این درس حتی الامکانجلوگیری کنند و به جای آن کلاس های جبرانی را با استفاده از دبیران مجرب جایگزینکنند تا پایه دانش آموزان قوی شود و بتوانند از عهده امتحان درس ریاضی و قبولی درآن برآیند و اگر دسته ای از دانش آموزان با وجود کلاس های جبرانی و تقویتی باز همضعف درسی دارند و استعداد یادگیری این دروس را ندارند قبل از ورود به دبیرستانبتوانند رشته مناسب مورد علاقه خود را انتخاب کنند تا دبیران دبیرستان با رویاروییبا این نوع دانش آموز دچار مشکل نشوند بخصوص چنین دانش آموزانی غالبا به دلیلاینکه از درس سر در نمی آورند مانع پیشرفت علمی بقیه می شوند و آشفتگی در کلاسایجاد می کنند. به امید آنکه بتوانیم بهترین شیوه آموزش و پرورش را در کشور داشتهباشیم و چنین سرمایه هایی باعث افتخار و سربلندی کشورمان در عرصه علم و عمل شوند.
میترا ایمانیان- منطقه۶ آموزش و پرورش تهران
روزنامه رسالت ( www.resalat-news.com )
گردن بند چشم نظر